Хөх хуартай шаазан таваг
Байршил Хархорум хотын дэвсгэр
болзох 13-14-р зуун.
эрин үе Монголын эзэнт гүрэн
материал Каолин шавар
Технологи Эргэх хүрд, зурах, пааландах, шатааж бэхжүүлэх
Тодорхойлолт
Ургамал болон амьтны дүрст хээтэй том таваг, өрөөсөн талын ирмэг хэсэг бага зэрэг хагарснаас биш бараг бүтнээрээ маш сайн хадгалагдаж үлджээ. Хархорум хотыг урьд өмнө малтан шинжилж байсан судалгаанаас иймэрхүү төрлийн будаг хээтэй аяга сав олдож байснаас бус ийм үзэсгэлэнтэй сайхан хээтэй том таваг бүтнээр олдож байсан удаагүй юм. Цагаан өнгийн дэвсгэр дээр хар хөх өнгийн будгаар янз бүрийн ургамлын дүрст хээ, амьтны дүрс урлан зуржээ. Тавагны дотор талд, гол дунд нь алхаж буй өрөвтас шувуу, үүний дээр дор нь нижгээд том цэцэг, баруун зүүн хоёр талд нь усанд хөвж буй галуу, нугас дүрсэлсэн байх ба бусад хэсгээр элдэв янзын цэцэг навчсын зураг дүрсэлсэн. Тавагны дотор талын ёроолын ирмэгээр энэхүү төв хэсгийг заагласан дөрвөн нарийхан зураас тойроглон зурсан байх ба үүнээс дээш савны ханын хэсгийг чимэглэсэн цэцэг, навчин хээ үргэлжилж, дээд талаар нь амсрыг дагуулан нэг нарийхан зураасаар төгсгөсөн байна. Савны гадна талын ханыг дотроо үүлэнхээтэй, бадамлянхуа цэцгийн дэлбээ мэт хээгээр чимэглэсэн. Уг тавагны ёроол хэсгийг пааландалгүй үлдээсэн бөгөөд ямар нэг тамга тэмдэг, дүрс үсгийн ором байхгүй юм.
Энэхүү шаазангийн хэлбэр хэмжээ, үйлдсэн арга барил, зураг хуарын онцлогоор үзэхэд XIII-XIV зууны Монголын Юань улсын чен-хуа хэмээх хөх хуартай шаазан болох нь тодорхой байна. Цагаан цэнхэр өнгийн дэвсгэр дээр хар хөх өнгийн будгаар цэцэг навчит ургамлын дүрс, хөвж байгаа галуу, алхаж буй өрөвтас зэрэг жигүүртнийг урлан дүрслэхдээ үргэлжилсэн нарийн зураасаар бийр салгалгүй зурсан бөгөөд үе үе хүчтэй дарсан тул шаазангийн будаг зарим газраа гүн хар, зарим хэсэгтээ цайвар өнгөтэй үзэгдэнэ. Шаазангийн амсрыг зэрэгцээ шулуун зураас, ёроолын ханыг тухайн үед шаазангийн зураг чимэглэлд өргөн хэрэглэж байсан голдоо дугуй нүдтэй үүлэн хээ бүхий бадамлянхуа цэцгийн дэлбээ мэт дүрсээр хүрээлжээ. БНХАУ-ын Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны нутаг Хар хот болон бусад олон газраас олдсон Юань улсын үеийн хөх хуартай шаазангийн ёроолыг ингэж чимэглэсэн байх бөгөөд галуу нугас, дэглий өрөвтас мэт усны шувуудыг дүрсэлсэн үүнтэй ижил төрлийн шаазан эдлэл XIII-XIV зууны үед бүр Ойрхи Дорнодын бүс нутаг хүртэл нэвтэрч байжээ. Түүнчлэн, уг тавагны овор их, хүнд бүдүүн бөгөөд хагарч эмтэрсэн газарт нь улаавтар шорооны өнгө гарсан зэргээс үзэхэд бүхий л төрх байдлаараа Юань улсын үеийн хөх хуартай шаазангийн хээ угалз, өнгө будгийн хослолын өвөрмөц онцлогийг илтгэн харуулна.